Ultra işlenmiş gıdalar oldukça çeşitli şekillerde hayatlarımızda yer edinmiş durumda. Kahvaltılık tahil gevrekleri, bazıları sağlıklı olarak pazarlanan ancak sağlıklı olmayan atıştırmalık gıdalar, hızlı hazırlanabilen ana yemekler ve bazı pratik tatlılar. Oysa Akdeniz tarzı bir diyette tabağınızı sebzeler, meyveler, balık, sağlıklı yağlar ve tahıllarla doldurmak kalp ve beyin sağlığınızı güçlendirir. Peki ultra işlenmiş gıdalar beyin sağlığınız için kötü müdür?
Yeni bir araştırma, güçlü bir evet cevabı veriyor: Aşırı işlenmiş gıdalar tüketmek, bilişsel bozukluk ve felç riskinin artmasıyla bağlantılı.
Bu iyi tasarlanmış gözlemsel çalışma, 45 yaş ve üzeri Amerikalılar üzerinde yapılan bir çalışma olan REGARDS (Reasons for Geographic And Racial Differences in Stroke) projesinden elde edilen verileri inceledi. Çalışma katılımcıları başlangıçta 2003 ile 2007 yılları arasında kaydedildi ve sağlık, diyet, egzersiz, vücut kitle indeksi, eğitim, gelir, alkol kullanımı, ruh hali ve diğer faktörleri değerlendiren bir dizi anket verildi. Ek olarak, düzenli aralıklarla hafıza ve dil testleri uygulandı.
İnme ve bilişsel bozulma riskini incelemek için, sırasıyla 20.243 ve 14.175 katılımcının verileri, anketlerden ve testlerden elde edilen bilgilerin kalitesine dayanarak kullanılabilir bulundu.
Çalışmanın sonuçları
Yazarların analizine göre, ultra işlenmiş gıdaların tüketimini sadece %10 artırmak, bilişsel bozukluk ve felç riskini önemli ölçüde artırıyor. İşlenmemiş veya minimum işlenmiş gıdaların tüketimi bilişsel bozulma riskinin daha düşük olmasıyla ilişkilendirilmiş.
Sağlıklı bir diyet uyguladığını ve minimum düzeyde ultra işlenmiş gıda tükettiğini bildiren çalışma katılımcılarının, benzer sağlıklı diyetleri uygulayan ancak daha fazla ultra işlenmiş gıda tüketenlere kıyasla daha iyi beyin sağlığına sahip olduğu görülmüştür.
Ultra işlenmiş gıdalar beyninize neden zararlı olabilir?
İşte biyolojik olarak makul olan bazı nedenler:
UPF'ler genellikle çok hızlı bir şekilde basit şekerlere parçalanan işlenmiş karbonhidratlardan oluşur, bu da çok fazla şeker yemekle eşdeğerdir. Bu şeker yükleri, normal beyin hücresi işlevini değiştirebilen insülin artışlarına neden olur.
Ultra işlenmiş gıdaların tüketilmesi, metabolik sendrom ve obezite riskinin artmasıyla ilişkilendiriliyor; bunlar, yüksek tansiyon, anormal kan lipid düzeyleri ve tip 2 diyabetle bağlantılı bilinen rahatsızlıklar.
Ultra işlenmiş gıdalarda dokuyu, rengi, tatlılığı veya lezzeti değiştirmek için sağlıksız katkı maddeleri bulunur. Bu katkı maddeleri bağırsaktaki mikrobiyomu bozar ve bağırsak iltihabına yol açabilir ve bu da şunlara neden olabilir:
-beyin fonksiyonunu etkileyebilen mikrobiyom tarafından üretilen metabolitlerin üretimi, (kısa zincirli yağ asitleri ve lipopolisakkaritler gibi)
-sızdıran bağırsak, toksinlerin ve iltihaplı moleküllerin kan dolaşımına girmesine ve beyne gitmesi,
-ruh halini ve bilişi doğrudan etkileyebilen değişmiş nörotransmitter işlevi.
Ayrıca kronik stres altında olmayı taklit eden artan kortizol seviyeleri, sırasıyla hafızayı ve yönetici işlev performansını etkileyen hipokampal ve frontal lob işlevini doğrudan etkileyebilir. Bağırsaktan beyne giden iltihaplı moleküller nedeniyle Alzheimer, Parkinson ve diğer nörodejeneratif hastalıklara yakalanma riskinin arttığı da öngörülmektedir.
Aşırı işlenmiş gıdaların besin değeri düşük olduğundan, insanlar bunları yedikten kısa bir süre sonra acıkırlar ve bu da aşırı yemeye ve bunun sonuçlarına yol açar.
Alınacak mesajlar
Cips ve diğer atıştırmalık yiyecekler, endüstriyel ekmekler ve hamur işleri, paketlenmiş tatlılar ve şekerlemeler, şekerle tatlandırılmış ve diyet sodalar, hazır erişteler ve çorbalar, hazır yemekler ve dondurulmuş akşam yemekleri ve sosisli sandviç ve sosis gibi işlenmiş etler gibi işlenmiş gıdalardan kaçının. Sağlıklı bir Akdeniz yiyecek menüsüyle birleştirildiğinde balık, zeytinyağı, avokado, tam meyve ve sebzeler, kuruyemişler ve fasulyeler ve tam tahıllar içeren işlenmemiş veya asgari düzeyde işlenmiş gıdalar yiyin.
Sağlıklı bir diyet ve sağlıklı bir gün dileriz!
Kaynaklar:
- https://www.health.harvard.edu/blog/ultra-processed-foods-just-say-no-202406173051
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30744710/
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/29071481/
Sağlığınızı, rahatlığınızı ve zamanınızı önemsiyoruz.
Seçkin tıp uzmanlarından (Tıp doktorları, cerrahlar ve akademisyenler) oluşan komitemiz sağlık durumunuzu görüşüp değerlendirerek size görüş sunarak en doğru tanı ve uygun tedavi için sizi yönlendirir.
