Sigara Nasıl Bırakılır?
Sigara bırakma süreci çok bileşenli bir yaklaşım gerektirir. Farmakoterapi, davranışsal destek (BDT, danışmanlık) ve evde uygulanabilir motivasyon stratejileri bir arada en etkili sonucu verir. Yoksunluk belirtileri çok yoğunsa veya başarısız bırakma denemeleri mevcutsa profesyonel yardım almak önemlidir.
Neden Önemlidir?
Sigara bırakmak, kalp-damar, solunum ve kanser risklerini azaltır; sağlıklı yaşama geçiş için en etkili adımdır. Bireyin kısa, orta ve uzun vadeli sağlığını iyileştiren en etkili müdahalelerden biridir. Dünya Sağlık Örgütü'ne göre, sigara her yıl yaklaşık 8 milyon kişinin ölümüne neden olur ve bu ölümlerin büyük kısmı önlenebilir durumlarla ilişkilidir.
Sigara, hava yollarında kronik inflamasyona yol açar. Bu durum KOAH (kronik obstrüktif akciğer hastalığı) ve kronik bronşit gibi hastalıkların temel sebebidir. Sigaranın bırakılmasıyla solunum fonksiyonları hızla düzelmeye başlar. Örneğin: 1–9 ay içinde öksürük ve nefes darlığı belirgin şekilde azalır, akciğer silyaları yeniden çalışmaya başlar; bu da enfeksiyon riskini azaltır.
Bunun yanında sigara damarları daraltır, kan basıncını yükseltir ve aterosklerozu hızlandırır. Bırakıldıktan sonraki 1 yıl içinde koroner kalp hastalığı riski %50 azalır, 5 yıl içinde inme riski, hiç sigara içmemiş bir bireyin seviyesine iner. Tütün dumanı, 70’ten fazla kanserojen içerir. Akciğer, ağız, boğaz, yemek borusu, mesane, pankreas ve rahim ağzı kanserleriyle doğrudan ilişkilidir. Sigara bırakıldıktan 10 yıl sonra akciğer kanseri riski %30–50 azalır. Ayrıca sigara dumanına maruz kalan çocuklarda astım, bronşit ve ani bebek ölümü sendromu (SIDS) riski artar. Sigara bırakılması durumunda aile bireylerinin yaşadığı pasif içicilik de engellenmiş olur.
Patofizyoloji: Bağımlılık Nasıl Gelişir?
• Nikotinin beyin etkisi: Nikotin, beyinde dopamin sistemini uyandırarak ödül duygusu yaratır.
• Yoksunluk ve geri dönüş yan etkileri: Nikotin kesildiğinde; ani ilişki eksikliği, irritabilite, konsantrasyon bozukluğu ortaya çıkar. Bu etkiler, bağımlılığı pekiştiren faktörlerdir.
Kanıtlanmış Bırakma Yöntemleri
A) Farmakoterapi
• Nikotın Replasman Terapileri (NRT): Sakız, bant, sprey, inhaler gibi ürünler nikotin eksikliğini azaltır; sigarayı bırakma şansını yaklaşık %50 artırır .
• Vareniklin (Chantix): Nikotin reseptörlerini kısmen aktive ederek yoksunluğu ve keyif etkisini azaltır. Araştırmalarda vareniclin en etkili monoterapi (tek başına uygulanan tedavi) olarak öne çıkmıştır.
• Bupropion: SSRI olmayan bir antidepresan türü; yoksunluğu azaltıp %1,6 oranında başarı sağlar.
• Kombinasyon tedavisi: Farmakoterapi + davranışsal destek, 6 aylık bırakma oranını %15’e çıkarır.
B) Psikososyal Destek
• Bilişsel davranışçı terapi (BDT): Davranış kalıpları üzerinde çalışarak sigara içme refleksini zayıflatır. Terapötik destek alanlarda 20 haftada %45 başarı görülmüştür .
• Grupla veya bireysel danışmanlık, telefon destek hatları: Kanıta dayalı yöntemlerdir ve DSÖ (Dünya Sağlık Örgütü) tarafından önerilmektedir.
Evde Uyarlanabilir Stratejiler Nelerdir?
• Bırakma planı oluştur: Bırakma tarihi belirle, tetikleyicileri yaz, destek sistemini hazırla.
• Fiziksel aktivite: Hafif egzersiz (yürüyüş, yoga) nikotin yoksunluğu belirtilerini azaltır.
• Zihinsel teknikler: Derin nefes, mindfulness, dikkat dağıtma ile anlık isteklere direnebilirsin.
• Sosyal destek: Aile, arkadaş grupları ile motivasyon sağlanabilir.
Sağlığınızı, rahatlığınızı ve zamanınızı önemsiyoruz.
Seçkin tıp uzmanlarından (Tıp doktorları, cerrahlar ve akademisyenler) oluşan komitemiz sağlık durumunuzu görüşüp değerlendirerek size görüş sunarak en doğru tanı ve uygun tedavi için sizi yönlendirir.
